ارزیابی اثرات طرح های هادی در توسعه روستایی مطالعه موردی: شهرستان خرمشهر

یکی از راهبردهای توسعه که در دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با هدف دستیابی به توسعه در مناطق روستایی ، تهیه و اجرا گردید، طرح هادی روستایی است که به عنوان مهمترین سند رسمی و قانونی توسعه و عمران یک روستا در کشور ما مطرح می باشد و جایگاهی مشابه جایگاه طرح جامع و هادی شهری برای روستاها دارد. اما علی رغم، حجم عظیم سرمایه گذاری مادی و انسانی ، و تغییرات ساختاری که این پروژه ها در ابعاد اجتماعی ، اقتصادی و فیزیکی بر روی روستاها می توانند به همراه داشته باشند ، ارزیابی صورت گرفته درباره این طرح ها محدود و اندک بوده است و تصویر روشنی از میزان کارایی آنها وجود ندارد. از آنجایی که در شهرستان خرمشهر نیز طرح های هادی روستایی تاکنون مورد ارزیابی قرار نگرفته اند لذا تحقیق حاضر به بررسی و سنجش میزان موفقیت طرح های هادی روستایی در توسعه روستاهای این شهرستان اختصاص یافته است. که هدف آن یافتن این واقعیت است که این طرح ها به عنوان یک استراتژی توسعه تا چه اندازه در بهبود وضعیت روستاهای محدوده مورد مطالعه موفق بوده اند. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق، توصیفی، اسنادی و تحلیلی- تطبیقی خواهد بود. روش جمع آوری اطلاعات نیز برحسب فرضیات و پرسش های طرح شده؛ کتابخانه ای، مشاهده میدانی، مصاحبه مستقیم با روستاییان و بهره گیری از پرسشنامه می باشد.با توجه به مدت زمان سپری شده از طرح های هادی روستاهای مورد مطالعه، این ارزیابی از نوع ارزیابی در حین اجرا می باشد. برای انجام عمل ارزیابی علاوه بر بررسی تغییرات مربوط به شاخص ها و پارامترهای مختلف جمعیتی، اقتصادی، فیزیکی و فضایی که انجام شده است، سعی شده تا با بهره گیری از ماتریس ارزشیابی میزان موفقیت طرح های هادی در دستیابی به ابعاد و شاخص های مختلف توسعه مورد سنجش قرار گیرد. یافته های مهم این تحقیق به این شرح می باشد: نرخ رشد جمعیت در اغلب روستاهای مورد مطالعه نسبت به متوسط نرخ رشد جمعیت شهرستان و نرخ های پیش بینی شده در اسناد طرح هادی، بیش تر است که این موضوع بیانگر موفقیت طرح های هادی در ماندگاری جمعیت روستایی دارد. نتیجه دیگر حاکی از این است که طرح هادی روستایی از لحاظ خدمات رسانی بطور نسبی موفق بوده است با این توضیح که میان روستاهای مطالعه شده در زمینه پیشرفت عملیاتی پروژه های پیش بینی شده، تفاوت زیادی وجود دارد. در زمینه توسعه فیزیکی روستاها، مشخص شد که در حدود 24 درصد ابنیه ای که بعد از تهیه طرح هادی احداث شده اند از نقشه پیشنهادی جهات توسعه تبعیت ننموده اند. تعداد واحدهای اقتصادی غیرکشاورزی (اعم از خدماتی، بازرگانی و صنعتی) طی مدت اجرای طرح های هادی در روستاهای مورد مطالعه به بیش از 3 برابر و شاغلین آنها به 5/ 3 برابر افزایش یافته است. همچنین بررسی سطوح توسعه یافتگی دهستان های خرمشهر برای دو سال 1383 و 1388، نشان داد که طی پنج سال گذشته با اجرای طرح هادی تغییرات قابل توجهی در برخورداری دهستان ها صورت گرفته است. علاوه بر نتایج فوق، نتایج ماتریس اصلاح شده شیمپلر و گرکو نشان داد که با اجرای این طرح ها شاخص های اقتصادی توسعه در حد متوسط(52 درصد)، شاخص های اجتماعی–رفاهی در حد خوب(77درصد) ، شاخص های کالبدی در سطح بسیار خوب(84 درصد) و شاخص های زیست محیطی در حد خوبی(71درصد) تحقق یافته اند. و به طور متوسط برای همه ابعاد توسعه روستایی در حد خوب(66درصد) می باشد.